Ulv, Ulv!

Soga om korleis ein fjelltur kan ende opp med at ein sit med ein ladd kalashnikov retta mot hovudet. Og om korleis det å ha ein ladd kalashnikov retta mot hovudet kan vera ein del av noko av det galnaste/kjekkaste eg har opplevd i Mongolia.
Der var den såkalla cliff hangeren gjennomført, så då kan me byrje å fortelje ting som det eigentleg skjedde. Eller eigentleg og eigentleg. Det med kalashnikoven er jo for så vidt sant.

Før jul var eg på ein fjelltur. I bil sjølvsagt. Best som det er treff me på ein Lexus oppe i fjellet. Han eine som sit i bilen kjem bort for å snakke med oss. Etter litt engelsk og litt lokalspråk finn me ut at han skal på ulvejakt. Eg får formidla at det er jo noko eg ser på som særs interessant.

Ein god månad seinare kan sjåføren til NLM fortelje at det er eit par karar som stadig vekk spør om kor tid eg skal vera med dei på ulvejakt. Eg svarar jo noko slik som; så snart som mogleg. Meir gira vert eg då eg får spørsmålet om eg har våpen sjølv. Det har eg jo ikkje her i Mongolia, men det gjorde ingenting, for dei hadde ekstra. Uheldigvis viste dette seg å ikkje stemme. Men eg hadde nok ikkje fått brukt det likevel sidan eg vart sjåfør på turen.

Klokka halv seks skulle me treffast utføre huset til han eine karen som skulle på jakt. Me plukka opp to til og klokka seks var me avgarde. Ulvejegarane hadde vorte kontakta av nokre gjetarar som budde halvannan time køyretur unna. Ulven hadde tatt to hestar og sju sauer, så det var på tide å ta ulven. Som tidlegare hjorte-, sjøfugl- og leirduejegar frå Nordhordland spurte eg uforvarande om kva for våpen dei hadde med seg for å skyte ulv. "Semiavtomatik kalashnikov" var ikkje svaret eg venta. Men eit bra svar var det!

Då me var ein god halvtime frå ein gjetar som hadde mista dyr og difor skulle vera med oss på jakt, fekk eg beskjed om å stoppe for røyking or førebuingar. Eg tenkte med meg sjølv at "eg har vore på leirdueskyting i Andvik der dei skyt på leirduer med rifle eller i frå bil i fart. Dette kan ikkje verta galnare." Orsak Andvikingar, men de må legga dykk i selen. Dette var galnare! Når eg skriv galnare meinar eg sjølvsagd kjekkare.
Dei kopla eit handhalde søkelys på batteriet, røyka, kledde på seg, fekk våpna ut av futterala, ladd og inn i bilen og var klar. Eg skjøna ikkje kvifor påkledninga skulle skje så tidleg, men etter å ha køyrt med passasjervindauget ope og søkelyset ute i fem minuttar i tjuefem minus begynte det å gå opp for meg.
Etter å ha kryssa ei islagt elv eller to, køyrt på nokre gode og mindre gode spor vert det oppstandelse i bilen og eg forstår at eg bør stoppa. Kvifor? Rev. Eg trudde det var ulv me jakta, men greitt nok. Mannen heldt han med søkelyset så han ikkje skal stikka av. Eg ventar på at ein av dei skal gå ut av bilen og skyte han, og lurar på om eg skal snu bilen til slik at det vert meir lys. Plutseleg går vindauget ned og eg ser laseren frå rifla til eine passasjeren begynne å flytte seg bortover bakken mot reven. Kikkert og laser på kalashnikoven. Såpass på det nesten vera. At han skulle gå ut var visst ikkje noko vits i. Han sat jo godt i bilen, så skotet kom som ei lita overrasking. Og etter eit skot til klarte han faktisk å ta livet av reven.

Reven vert lasta inn i bagasjerommet pakka inn i presenning og turen heldt fram. i 25 minus med ope vindauge. Me rotar oss inn på nokre småvegar som ikkje ser ut til å ha vorte brukt på nokre år. Buskane veks tett på sida, bilen må leggast inn i buskane for ikkje å sitja fast der hjulspora er så djupe at land cruisaren vil sitje fast. For meg kjennes det ut som me køyrer på måfå. Etter å ha måtte stoppe med eit hus for å spørje stakkaren som ligg å søv kor mannen me leitar etter bur, vert mistanken bekrefta. Me held fram på gamle ubrukte vegar som plutseleg ikkje går lenger. Til slutt ringer mannen me leitar etter. Han hadde endeleg slått på telefonen.

Med sistemann trygt ombord og demringa i anmarsj sette me kursen mot fjella der ulven var observert.
Etter køyring som vart meir og meir krevjande(les kjekkare), kom me omsider til der førstemann skulle av. Og så andremann. Og så køyrde me eit stykke lenger før me gjekk opp på ein topp for å sjå etter gråbein.
Før me reiste hadde eg fått beskjed via sjåføren vår om at eg måtte ha med meg godt med varme klede sidan det kom til å verta mykje sitjing ute. Eg såg då for meg at me skulle sitje frå grålysinga på kjente trekkruter for ulven og vente par-tre timar for å sjå om han kom. Så feil kan ein ta.
Plutseleg sprakar radioen til jegaren som var med meg og gjetaren. ULV!
Me spring ned frå fjellet og hiv oss i bilen for å kome i posisjon. Etter å ha kome i posisjon sit me i ti minutt før me fer vidare til neste posisjon. Og neste. Eg hadde sett for meg to-tre timar, så lunsjen eg hadde med var ein pose peanøtter og litt tørka aprikos. Som vart delt på fire då dei andre heller ikkje hadde med seg mat.

Etter eit par timar til var det 7-8 timar sidan frukost og det virka som dei innfann seg med at ulven hadde stukke av og at det var på tide å reise heim til nokon for lunsj. Neida. Ny plass.
Me køyrde eit stykke før me kom til eit stort vatn. Her var det visst gull å køyre ut på vatnet for å sjå om me fann spor i det tynne laget med nysnø. Sporing frå bil i eit land med 60 millionar husdyr. Lykke til tenkte eg. Men slik som revar fell for kuler frå kalashnikovar kan også nordhordlendingars hovmod falla.

Ulvespor inn mot land.

Sidan staden me(les dei) fann ulvespora på var avskåre frå land av skruis e.l.(eg veit ikkje heilt kva som definerar skruis, så me kallar det for skruis når det var isblokker i eit par meters høgde langs heile landstripa), måtte me køyre nokre kilometer til for å kome oss inn på land.

Då me køyrde med land på høgre sida og all speida innover for å sjå om det var mogleg å passere nokon stad, var det først no eg såg at han på sidan av meg sat å kvilte våpenet sitt mellom føta, og då med løpet rett mot hovudet mitt. "Sannsynlegvis sikra", tenkte eg var den einaste rette tanken der og då. Kan jo ikkje framstå som eg er redd/konsekvensmedviten/ansvarleg/livsglad når eg er i bil med tre ulvejegarar!

Me kom oss omsider på land. Så var det om å gjere å kome seg opp på eit fjell. Eg er jo ikkje framand for ein fjelltur i bil, men opplevde for første gong i Mongolia at nokon andre var like gira på utfordrande fjellturar som meg sjølv! Sjef! På toppen gjekk eg ut for å sjå om det var mogeleg å få nokre bilete av landskap og folk mens dei andre gjekk for å sjå om det var mogleg å sjå ulv. Eg hadde ikkje ete på ti timar, så eg hadde meir eller mindre gjeve opp.

Om lag 23 sekund før ting skjedde.

Plutseleg begynner dei å rope og skrike og kjem springande mot meg og bilen. Ulv! Ein mann vert ståande att på fjellet for å sjå kor han spring, mens me andre køyrer etter. Det å køyre ned frå eit fjell med store steinar, skarpe steinar og ekstremt bratte bakkar med snø kan vera utfordrande. Når ein har tre passasjerar som ropar "tess! tess!"(fort! fort!) og rister meg i akslene samstundes, kan det beint fram verta spanande! 

Det gjekk over stein og stein(få tre, så vanskeleg å få det til å gå over stokk og stein) ned mot vatnet der mannen på fjellet sa over radioen at ulven var. Ut på isen. 80 km/t over isen, fortare og bilen ville snurra rundt når me måtte svinga. Nesten heilt over isen. Tilbake til andre sida. Me ser ikkje ulv. Mannen på fjellet slit med å dirigere. Nærmar oss land på den sida me køyrde ut på isen på. Kjem på land. Ser ulven. Tre skrikande karar. "Køyr fortare!" Ned med vindauget, inn med spegelen, ut med kalashnikoven. Steinete. Må sakke ned. Ulven forsvinn opp mellom nokre steinar i eit fjell der me ikkje kan følgje etter med bil 100 meter framføre oss. 

Køyre rund knausen ulven gøymer seg i. Sleppe av eit par stykk for å sjå om dei ser ulven. Køyre i ring rundt knausen, skyte på og over knausen for å skremme ulven ut.

Då første skremmeskot vart avfyrt rett i nærleiken av ein
saueflokk, kom det plutseleg ein gjetar galopperande.  Han
vart fort rekruttert til utkikkspost.

Etter nokre rundar og skremmeskot kunne me framleis ikkje sjå noko. Så me plukka opp dei me hadde sloppe av og køyrde mot fjellet der speidaren som hadde geleida oss stod. Beint mot han frå knausen me var med gjekk spora av ein springande ulv. Så han omsider kom i bilen var det ei roping eg aldri har høyrd liknande av frå vaksne menn før, der dei kjefta på han og prøvde forklåre at han berre måtte bruke eit auge i kikkerten om gongen, det andre måtte han sjå nærare seg sjølv med! Og han ropa enno høgare i forsvar for seg sjølv. Og eg sat og lo.

Etter dette og enno eit fjell omringa, køyrd rundt, ein rev nesten skoten og henting av utkikkspost var det på tide med middag. Etter me hadde stoppa hjå nokre naboar to mil vekke for å drikke te. Sidan eg hadde tenkt at dette i utgangspunktet kom til å verta ein fem-seks timars tur i utgangspunktet, hadde sove fire timar på natta og køyrd bil så eg ikkje kunne sove under transporten, såg eg for meg at det etter middagen var retur til Ulgii, leilegheita og senga. Men neidå. Då skulle villsvinet skytast!

Golf

Golf må vera nummer to på lista over bedagelege sportsgreiner, har eg alltid tenkt. Plassert rett mellom sjakk og sjå på at ein nymåla husvegg tørkar på ein klassisk dag i sommarferien på vestlandet. Eller sidan eg nemner vestlandet, blir det vel meir ein klassisk vestlandsk sommarferie for lærarar. På to månadar kan det vera at veggen får tid til å tørke. Men tilbake til golfen. Det biletet eg har fått av denne sporten gjennom amerikansk fjernsyn og film, viser at det er ein gjeng greitt vaksne menn i merkelege klede som køyrer rundt i små elektriske bilar, og har med seg folk til å bera dei tunge golfkøllene(eller er det klubbene? Amerikanarane kallar det i alle fall golf clubs...). Så ikkje akkurat ein sport der kondisjonen, makspulsen eller fysisk styrke vert utfordra. Med andre ord, ein perfekt sport for meg.

Då eg endte opp med å kjøpe alt av inventar, sportsutstyr o.l. av den utsendingen som reiste heim då eg kom ut, sat eg med eitt som eigar av blant anna nokre golfballar, nokre knaggar(peg) og eit par golfkølleklubber. Ein køyrar(driver) og ein setjar(putter). Merkelege namn på alt dette golfutstyret, men som de ser tar eg omsyn til dykk som ikkje kan (ny)norsk og skriv dei engelske namna også. Og så legg eg ved lekkjer til ein nettbutikk som var den første som dukka opp på google, men diverre ikkje betaler meg for alle treffa dei får frå denne sida.

No skal eg etter kvart kome til saka. Ein elektrisk liten tullebil er ikkje noko å køyre ut i den mongolske vinteren, eller nokon andre stader for så vidt. Så eg fann ut det vart tryggast å oppgradere til ein land cruiser. Flaks at NLM eig ein land cruiser eg kan låne/leige i helgene.

Då golfballane eg har er kvite måtte eg køyre til eg fann ei slette utan snø, og etter ei stund fann eg det. Det som var ein bakdel der var at det var strødd med knoklar, som også er kvite. Men med min dugleik i golf var det ikkje så farleg. På to og ein halv meter går det an å sjå skilnaden på ryggsøyla til ein sau og ein golfball. Men det må seiast. At sjølv om golf er ein bedageleg sport er den ikkje dermed behageleg. Ti minus og vind - eg skjønar kvifor dei som spelar golf på film brukar hanskar!

Dersom du zoomar inn ser du golfkølla og ballen.

Heldigvis var det mykje knoklar og småstein tilgjengeleg

dersom eg skulle verta flink nok til å slå vekk ballen.

Akkurat i det eg fann ut at det var nok og eg skulle køyre den oppgraderte golfbilen heim att kom det ein saueflokk traskande. Bak saueflokken kom det ein gjetar. Eg kunne jo sjølvsagd ikkje la han tru at han hadde skremt meg, så då måtte eg halde på litt til. Sidan dei har laga filmar om golf reknar eg med det må vera ein tilskodarsport. Gjetaren sette seg i alle fall ned femti meter bortføre meg og såg på. I ti minuttar sat han og såg på at eg slo, bomma og stundom traff ein liten kvit ball for så å gå og hente den, før heile operasjonen byrja på ny. Kan du tenkje deg ei meir meiningslaus aktivitet?
Han bestemte seg omsider for å følgje etter sauene sine, så følte eg på presset for å helse på han. Sånn sidan han var det første mennesket eg hadde sett på fleire mil. Dette medførte jo nye vanskelegheiter. Det var jo relativt kaldt sjølv om sola skein, så mannen hadde viseleg nok på seg både finlandshette og solbriller, så det var umogeleg å fastslå alderen hans. Og det er greitt å vite alderen til nokon når ein er i Mongolia, for er dei eldre enn meg må eg bruke ei høflig tiltaleform, er dei yngre ei mindre høflig tiltaleform. Eg gjekk for det trygge alternativet, den høflige. Og bra var det. For då han tok av seg finlandshetta og sa namnet sitt såg eg at han var grå i skjegget. Så eg reknar med at han må vera eldre enn meg. Etter å ha halde ein samtale på ein salig kombinasjon av mongolsk, kasakk og kroppsspråk fekk me slått fast at eg kom frå Noreg, at Noreg er gode på skiskyting, at det var hans sauer og at det var ein heilt grei dag å vera ute på. Hyggeleg mann. Så hyggeleg at eg måtte gje han snickersen min då han gjekk vidare.
Så konklusjonen blir at sjølv om golf er ein merkeleg sport, treff ein i alle fall nye folk når ein driv med det!

Kamel i solnedgang

Eit par vener her i Ulgii skulle ut for å sjå til nokre foreldrelause born dei har hatt litt kontakt med. Eg fekk spørsmålet om å bli med, og det ville eg sjølvsagt.

Me tok laus frå Ulgii til eit lite "kommunesenter" eit godt stykke utføre Ulgii tidleg på morgonen. Eller det skulle vera tidleg på morgonen heilt til både eg og dei andre forsov oss. Veldig praktisk med synkronforsoving, trur eg må arbeide for at det skal skje oftare. 

Uansett i bilen på veg ut snakka me om å vitje ein amerikansk statsborgar som bur og arbeider i kommunesenteret. Utlendingane eg var med ut(eller var dei med meg sidan det var eg som køyrde?) tenkte at det kom til å ta om lag ein halvtime å vitje dei foreldrelause, drikke litt te, gje dei nokre skjerf, litt mat og spørje om det var noko anna dei trong til i vinter. 

Då me kom dit var det stor stemning, borna som er i alderen 14 og nedover til den yngste som eg ikkje fekk med meg kor gamal er, vart glad for å sjå att dei utanlandske venene sine. Så at det kom til å ta ein halvtime gjennomskoda eg raskt. 

Dei hadde også besøk av eit par lokale kristne damer som såg litt til dei innimellom. Men elles bur dei altså tre born, åleine i ein ger(telt laga av ull). At dei no fekk storfine gjester heilt frå Ulgii var tydelegvis gjevt. For plutseleg var me på veg til den lokale pastoren for å verta synt fram for han. Han var ikkje heime, men kona var heime så me måtte berre kome inn å få te mens me venta. Pastoren var på landsbygda, men kom tilbake på motorsykkel då han høyrde at han hadde fått gjester. Her kom ein av dei andre utlendingane med ein interessant observasjon. For folk i Ulaanbaatar er Ulgii landsbygda. For folk i Ulgii er kommunesenteret me reiste til landsbygda. Men til og med i utkanten av dette kommunesenteret hadde dei ei landsbygd. Med min norske bakgrunn kan eg nok berre seie meg einig i den siste definisjonen på landsbygd. Er det meir enn ti menneske som bur der, er det jo jamngodt med ein by. 

Men uansett, etter nokre koppar te og nokre stykke med frityrsteikt brød kom ein eldre blind mann. Han var ein tidlegare sjaman, men hadde no vorte kristen. Så ein kan jo spørje seg om han faktisk ser betre enn mange andre til tross for at auga hans ikkje virka... 

Etter meir te og meir frityrsteikt brød kom sonen i huset heim. Etter meir te og tissepausar kom pastoren omsider heim. Då ingen av dei kunne engelsk, berre fire-fem andre språk(Uutdanna folk, altså!) var det litt språkproblem. Dei andre utlendingane som var der kunne heller ikkje mykje lokale språk. Så då vart eg, som kan nok mongolsk og kasakk til å bestille mat, fortelje kva familien min heiter og at dei bur i Noreg, og fortelje drosjesjåføren at han skal svinge til høgre, utnemnd til tolk. Takk og lov for godvilje, tolmod og ordbok på mobiltelefonen. 

Etter om lag ti minutt med prøving og feiling og misforståingar vart det klart at dei hadde lyst å ta oss med til elva for å syngje lovsongar og be. Heilt sjef. Berre synd med dei tjue minusgradene og vinden. Men det såg ikkje ut til å hefte planlegginga til dei lokale, så då kunne me berre takke og bukke og bli med. Etter to turar fram og tilbake, med overlast i bilen kvar gong, var omsider alle på plass ved elva. Dei andre valde å gå over elva, som trass tjue minusgrader ikkje var frosen. Eg hadde småsko og valde derfor å køyre over elva. Noko som virka som ein god plan, heilt til seinare då eg oppdaga at vatnet hadde fått bremsene til å frysa og at det var bortimot umogeleg å stoppe bilen. Men det og gjekk seg til etter kvart. 

Tilbake til synginga. Den blinde mannen var ein kløppar på gitar, så dei drog til med ein song på lokalspråket. Det at pastoren var dreven på tostemd strupesong, gjorde det heile enno betre! Uheldigvis kunne ingen av oss utlendingar spele gitar, og eg kan ikkje så mange engelske songar, så  då det var vår tur til å syngje vart det eit lite opphald. Me landa til slutt på Amazing grace, som eg utruleg nok kunne betre enn dei andre utlendingane, der enkelte har engelsk som morsmål. Det at me gav oss etter to vers og at andre verset var ein kombinasjon av tre ulike vers, merka heldigvis ikkje dei lokale. Og heldigvis kunne det sjå ut som om den songen er omsett til lokalspråk, dei song i alle fall med. Sjef!

Dei hadde lært seg å syngja Amazing Grace , synd 

dei ikkje hadde  lært seg å ha ikkje-pikselerte andlet. 

To songar var nok. Etter det var det for kaldt og folk ville inn att og varme seg. Så to turar med overlast i bilen seinare var me tilbake med geren til den lokale pastoren. 

Til saman hadde heile opplegget tatt om lag fire timar og tretti minutt. Ikkje tretti minutt som planen var. Og med ei sol som går ned tidleg og eit par timar køyring på lokale vegar, spor og instinkt, var det på tide å vitje amerikanaren i byen. Men pastorkona hadde jo laga mat til oss. 

Me fekk snakka oss til å få vitje amerikanaren i om lag tretti minutt, for så å kome opp att til pastoren når maten var ferdig. Så etter ei rask vitjing til amerikanaren som hadde venta heile dagen, men heldigvis kjenner til lokalkulturen var det mat å få. Ganske artig når dei andre utlendingane som var med ikkje et kjøt, og kjøt er omtrent det einaste ein får til mat i dette landet. 

Men ein full mage og litt te seinare kom me oss omsider avgårde, og bra var det. For rett etter avreisa kom tittelen på innlegget. Kamel i solnedgang.

Kamel i solnedgang.

Vinsjan på kaia og ei anna forteljing

Vinsjen var på ein Land Cruisar, ikkje på ein kai. Men Land Cruisar og Cabin Cruisar har like nok namn til at den delen av hjernen min som prosesserar dårlege ordspel plukka det opp. Derfor ei maritim overskrift. At D.D.E har ein song med eit relativt likt namn, har ingenting med saka å gjera.

Ein amerikanar eg har vorte kjend med her i Ulgii fekk besøk av bror sin. Då eg og denne amerikanaren har vore på fjelltur i lag før, hadde han lyst at bror sin skulle få seg ein fjelltur også. Sjølvsagd utan å gå. Etter å ha vore på toppen av eit par småfjell kom me til eit litt større. Den eine amerikanaren utrykka litt skepsis til om det var mogleg å køyre opp dette. Tre år i hovudet, som eg er, var jo dette ei heilt klår utfordring. Utfordringar må svarast! Eg skal ikkje seie at det er det brattaste eg har køyrd ned, men det var definitivt det brattaste eg nokon sinne har køyrd opp. Midt i lia med eit underlag av grus og småstein oppdaga eg til mi store fortviling at andre gir i lågserien var litt for høgt. Det å gire ned til første kunne bli litt problematisk då me på den tida girskiftet ville ta, kom til å byrja å trille baklengs ned ura. Hadde det vore femten meter ned hadde ikkje det vore eit problem. Firehundreogfemti er derimot litt verre. Så bremsene måtte brukast. I verste fall hadde det blitt ein lang ryggetur. Men eit anna problem kom då eg hadde fått gira ned i første gir og skulle ta laus igjen. Laust underlag og bratt bakke kan føre til spinning. Og ikkje av den typen folk går på treningssenter for å gjera. Meir av den typen attenåringar i sin flett nye, tjuesju år gamle, Volvo 240 tømmer olje på bakdekka for å gjera. Men heldigvis kom denne båten med differensialsperrer både framme og bak, så etter litt knoting var me på veg igjen. Og me kom oss faktisk opp. No kan det vera du lurar på kor vinsjen kjem inn i biletet. Då må eg skuffe deg og seie at det heile dette ekstremt lange avsnittet vart skrive av den enkle grunnen at dette er det einaste eg har bilete av.

Grunna kamerainnstillingar er det ikkje ein gong eit

bra bilete. Godt eg ikkje driv fotoblogg.

Vinsjen kom derimot i bruk etter at me hadde kome ned frå fjellet og bestemd oss for å fortsette lenger innover ein dal. Gode vegar heile tida. Heilt til snøfonna kom. Eller det var vel ikkje så mykje ei fonn som eit bekkefar som hadde pakka seg med snø. Skare øvst og laussnø under. God kombinasjon. Så etter å ha køyrd oss ettertrykkelig fast, fram gjekk ikkje, bak gjekk ikkje, differensialsperrer hjelpte ikkje, måtte me legge plan B. Spade for å grave oss laus og småstein under hjula vart forkasta etter om lag to minutt. Me hadde då vinsj! Og flaks. Det var nemleg ein stein stor nok til å feste vinsjen i tjue meter framføre bilen. Dette er ikkje sjølvsagt i Mongolia, næraste stein å feste vinsjen i kan fort vera tjue kilometer vekke i dette landet. Så Plan C, vinsj, vart sett i verk. Hadde me gidda å bruka spaden effektivt i om lag sju minutt til hadde me nok kome oss laus på den måten, men kvifor skulle me de når me kunne bruke tre gongar så lang tid på å finne fram alt utstyret som skulle til for å få operert vinsjen og gjere det på motorisert vis. Han eine amerikanaren sa i ettertid at han synest det var litt gøy at det såg ut til at det kjekkaste eg hadde opplevd heile veka var å setje meg fast med bilen. Ein får ikkje meir moro enn (problem) ein lagar sjølv, tenker no eg!

Men turen vart ikkje heilt fånyttes og utan mål og meining anna enn å få sett seg rundt å setje seg fast. Me fann nemleg ein hesteskalle som amerikanaren skulle ha til pynt i leilegheita si. Så dette var eigentleg ein planlagt tur for å redde miljøet. Berre tenk på alle fabrikkutsleppa som skulle til for å lage den same skallen i papp!

Sagseifestival

Her har me ein sikker vinnar. Ein festival i eit lite sentrum som heiter Sagsei. Ein festival for sag og sei(Sagsei), og gjerne kombinert. Fiske og handverk. Mykje likt ein klassisk norsk festival. Men namnet kan bedra. For på denne festivalen såg eg ikkje ein einaste sei. Og det var heller ingen som spelte på sag der.
Men turistar var det mange av. Ja, og så var det nokre ørnejegerar der.

Ulgii, som er den næraste byen er, ikkje veldig stor. Så kor alle turistane kom frå er ikkje godt å seie. Men mange var det. Men for å byrje i ein anna ende, ikkje snakke om turistane me kom for å sjå heilt først. Med to nordmenn, to amerikanarar, og ein spanjol som laga dokumentarfilmar plassert i Land Cruisaren, tok me laus og sette kursen mot Sagsei. Vegen dit var ganske grei, men då me nærma oss festivalområdet vart det litt forvirring. Alle bilane valde å berre køyre etter den fremste, noko som hadde vore ein god plan dersom den fremste bilen hadde visst kor festivalen skulle vera. Då dei andre bilane stoppa grunna manglande kartlesarferdigheiter hamna bilen eg sat i fremst. Me leia feltet eit par minutt før det vart arrangert ein falsk tissepause, for at nokon som forhåpentlegvis visste kor me skulle kunne køyre i front. Me kom til slutt fram. Forvirringa viste seg å stamme frå det faktum at dei hadde same dagen måtte flytte festivalområdet grunna noko kvegpest av eit eller anna slag. Men det må ha vore eit skummelt slag, sidan det tydelegvis var farleg for ørnane.

Etter me hadde snike oss til ein parkeringsplass midt på den tomme sletta på sidan av elva, gjekk me eit lite stykke unna for å kunne sitje for oss sjølv å studere turistane. Og etter kvart få eit glimt av ei ørn eller tre.

Glimt av ei ørn.

Etter å hold plassane ved elva til me var byrja å bli solbrent var det på tide å gå bort å sjå kva som faktisk skjedde på ørnejegerarenaen. Det som skjedde mest av var at millionvis av kroner i turistars fotoutstyr gjekk seg varmt. Eg har vore ute for ein fotografering eller to i mitt liv. Rett nok ikkje sidan eg var konfirmant og måtte ha eit bilete til takkekortet. Men mengda med bilete som vart tatt då ville sannsynlegvis vera nok til å tapetsera Lærdalstunnelen. Utvendig.  

Det andre som skjedde var at ørnejegerane prøvde å lokke til seg ørna si som ein kamerat av dei passa på lenger oppe i fjellsida. 

Ørn som prøver å stikke av med ein jeger. Fram til  

femtitalet var det slik dei mongolske fallskjermsoldatane 

vart transportert. Dette var også ein vesentleg faktor for

Djengis Khan sin suksess.

Det kom etter kvart fram at denne denne festivalen kanskje ikkje var den mest tradisjonsrike i området. Den større festivalen som er i Ulgii i byrjinga av oktober vart danna var forbundet for ørnejegerar. Denne vart danna av eit turistbyrå som ville ha ørnejegerar å vise fram til turistar mens det framleis var varmt å gå i kortbukse. At det kanskje ikkje var heilt ideelt for jegerane sjølv, som stiller i flotte tradisjonelle reve- og ulveskinnsklede, var det kanskje ikkje så mange som tenkte på. 

Ørna skal drepe ein daud hare. Eit spesielt men

fascinerande konsept.

Etter me hadde steikt lenge nok i sola skulle me køyre heim att. Men sjølvsagd skulle me ta ein anna veg for å plukke opp ein engelsklærar som budde i eit anna lite sentrum. I følgje dei lokale var det enkelt å finne fram. Køyr til fjella og ta til høgre. 

Me køyrde til fjella, men der var det ingen veg til høgre. Så då køyrde me litt inn i fjella og kom framleis ikkje til nokon veg som gjekk mot høgre. Så då var det logiske å gjere å kome seg opp på ein fjelltopp. Då eg ikkje har fått mitt mongolske førarkort enno, var det ei anna som køyrde. Sidan det var snakk om tindebestiging med bil, og eg har noko meir erfaring med idiotkøyring fekk eg ta over. Sidan dette var i terreng utan veg og me begge er gamle nok, reknar eg med at dette må gå under mongolske lærekøyringslover. 

Då me kom opp på fjellet såg me mange nye fjell. Og nokre stader i dalen me hadde køyrd opp frå var det spor. Planen vart lagt, me skulle følgje dei spora. Av ein eller anna grunn velde flesteparten av passasjerane å gå ned frå fjellet til tross for at bilen skulle same vegen. Spesielt. Me hadde jo ikkje kvelva ein einaste gong på veg opp! Men terrenget som følgde var slik som Land Cruisarar er bygt for. Heilt utan veg, av og til eit spor som akkurat viste retninga før det forsvann att. Heilt sjef. 

Etter ei god stund med kurs gjennom dalføret kom me omsider til ein veg. Som sjølvsagd var meir ubehageleg enn det veglause stykket. Altså nokså lik som Kleivdalsvegen. Berre lenger. 

Etter enno ei lengre stund fekk me sjå eit sentrum. Som kunne vera rett plass. Etter tjue minuttar til såg me framleis det same sentrumet. Kan vera ei plaga med mongolsk slettelandskap. Etter endå ei god stund og mange feilkøyringar på vegar som såg ut til å leie mot sentrumet kom me til ein veg som faktisk leia inn mot sentrumet. Engelsklæraren vart plukka opp, og med han som GPS var det diverre ingen feilkøyringar på veg tilbake til Ulgii. 

Attende i forretning

No kan ein kanskje spørje seg kva forretning eg er attende i, men dersom eg ikkje har misforstått det engelske uttrykket back in business, kan dette bety meir enn at ein er på handletur. Så det eg prøver å formidle med tittelen er at eg er attende i Mongolia. Kanskje eg berre skulle skrive det først, så hadde me klart oss utan denne forklåringa.

Men eg har i alle fall vore i Mongolia i litt over ein månad etter sommarferien no. Det er ein ny kvardag, der delar av han er noko eg meir eller mindre har lova meg sjølv at eg aldri skulle utsetje meg for. Nemleg å måtte gå med skjorte, dressbukse og finsko på jobb. Katastrofe. Men det er visst slik kulturen er her, og kulturmjølk har eg alltid vore ein tilhengar av.

Bortsett frå det er det ganske greitt på kontoret. Arbeidsoppgåvene til no har bestått mest i å signere og stemple papir. Og å studere kasakk. Som er språket som vert brukt mest her i Bayan-Ulgii. Kasakken har eg nett byrja med. Det å skulle lære seg lydar i eit system eg ikkje forstår, er ikkje alltid like lett. Heldigvis viser det seg at me i det norske språket har ein del felles ord med det russiske språket. Og heldigvis har kasakk og ein del felles ord med russisk. Så når det er full treff er orda enkle. Til dømes er ordet på kasakk for "radio", "radio". Så det var jo ein enkel ein. Verre er det når læraren min påstår at "terese" ikkje er ei jente, men eit vindauge. Eller at "bor" ikkje er ein torturreiskap mykje nytta av tannlækjarar, men at det er eit kritt. 

Men sidan eg no har vore ein månad i Mongolia utan å skrive noko lyt eg hoppe fram at til ein av dei første dagane eg var her for å fortelje om ulike marknadsføringsmodellar i Mongolia. Eller det er berre ein modell eg skal fortelje om. 

Kvinner og born i midt i vegen. Illustrasjonsfoto til

marknadsføringsmodell.

Eg og han som er den nye rektoren på den norske skulen i Khovd tok ein liten tur ut av Ulaanbaatar for å sjå oss rund. Då svolten meldte seg prøvde me å køyre innom det som såg ut som ei klynge med gerar(telt) det vart seld mat frå. Det var tydelegvis ikkje så lett å få gjort som me hadde trudd. I det som såg ut til å vera hovudvegen inn stod det parkert ein flett ny land cruiser som ikkje såg ut til å flytte seg. Og så sto det tre damer og skreik inn i vindauget. Dei andre damene og borna som var der gjekk resolutt ut i vegbana og stoppa all trafikk. For oss som var svoltne og ikkje ville noko anna enn å få oss litt mat var det litt problematisk å skjøne kva som gjekk føre seg. Det at dei snakka på mongolsk gjorde det ikkje lettare å forstå. 

Men då me fekk kommunisert til kvinnene i vegsperringa at me ville inn å kjøpe mat hjå dei slapp dei oss heldigvis gjennom, og bilen som sperra den andre innkøyringa til plassen rygga ein halvmeter slik at me kunne snike oss inn.

Etter at me hadde fått bestilt mat og drikke kom det ein kar som kunne litt engelsk. Då eg kan litt Mongolsk kunne me til saman nok til at me fann ut at han som hadde den nye land cruisaren med skrikande damer i vindauget, eigde eit "gatekjøkken" lenger nedover vegen og difor prøvde å sperra innkøyringa til dei som selde mat der me sat og åt. Som ein respons på dette sperra dei som eigde mat-gerane her hovudvegen, slik at ingen skulle kunne handle mat hjå han.

Tidenes marknadsføring! Eg må sei at eg gler meg til dess ein kan sjå tenåringar i grøn kiwiuniform sperre innkøyringa til rema 1000 for å ta frå dei kundar. Dette må jo opplagt virke mykje betre enn ei reklameavis i postkassa! 

Men for å hoppe over til noko anna, så har eg sidan marknadsføringsturen måtte få meg eit mongolsk førarkort. Noko som diverre tek tid. For å få førarkort måtte eg først til tidenes beste legesjekk, utført av fire fem ulike spesialistar på eit sjukehus. Sjølv om det var ulike spesialistar eg var innom var undersøkingsmetoden lik. Augelege: Ser du bra? Eg: ja. Augelege: den er grei *signerer helseattest*. Og slik var det hjå alle dei ulike. legane. Etter det kom sjølvsagd problemet med at myndigheitene var tom for plast, så det å få trykt opp eit førarkort var tydelegvis ikkje berre enkelt. Så no har eg eit håp om at plast skal vera på plass i løpet av veka og at printeren ikkje går tom for blekk.

Men kva skal ein med førarkort når ein har snille kollegaer som tek ein med både på fjelltur og fisketur til elva(alt med bil sjølvsagt) vil kanskje nokon spørje seg. Køyre sjølv, er jo det første av mange gode svar her. Men til trass for denne førarkortmangelen har det vorte eit par gode turar, så difor blir dagens/månadens innlegg avslutta med eit par bilete.

"Å vera eller ikkje vera?" Er eit spørsmål mange har

spurd seg. Eg spør "kvifor gå på fjelltur når ein kan

køyre?" om lag 1300 meter over Ulgii og om lag 

3000 meter over havet. Sparer jo mange timar

på å ta bilen!

Bål og pølsegrilling blir uavhengig av verdsdel 

aldri feil. 

Lite fisk å få. Men her også kan ein stille dei 

retoriske spørsmåla: "Kvifor ete fisk når det er 

pølser å oppdriva?" 

Eit år i Mongolia

År, og år. I alle fall nesten ti månadar. Eller berre rett over ni månadar i skrivande stund, det er jo framleis litt over to veker til eg reiser heim til Noreg. Så det er kanskje slik at eg må oppsummere tida og erfaringane mine herifrå. Forferdelege tannlækjarar, uoppdregne hestar, fulle politimenn og nokre omgangar med dårleg mage til trass. Dette har vore sjef.

Ut frå kor dette ber hen med skrivinga kan eg allereie no orsake meg. Dette ser ut til å kanskje bli eit seriøst innlegg. Ikkje bra.

Illustrasjonsfoto: Hest.

Men det å ta seg eit år i utlandet slik, er noko eg no(ja, eg veit eg berre har litt over ni månadar med erfaring, men lat oss ta litt i) ikkje skjøner at ikkje fleire gjer. Eller det er jo fleire enn meg som gjer det, men ikkje at det er enno fleire. Det å få bu i eit anna land gjer ein eit heilt anna innblikk i andre sin kultur enn ein rask ferietur. Og det at det er normalt at ein mann på over femti kjem bort og byrjar å leikebryte med deg er jo artig. Eller at litt skjeggvekst gjer at ein kan kome i snakk med ein taksisjåfør der ein brukar kombinert mongolsk, engelsk, norsk og kroppsspråk for å finne ut at sjåføren har to born. Eller hundar. Litt usikker akkurat der. Men gøy er det.

Eller at ein kan sperre tre av fire felt på ein fire felts veg fordi ein må køyre litt fram og tilbake for å kunne snu er heilt greit, men nåde deg om du lar det vera ein halvmeter tomrom framføre bilen i ein kø. Då vert det fløyting. Også artig.

Eller at det er forventa at ein skal kunne ri. Så lenge ein klarer å sitje på ein hest er det jo sjølvsagd at ein veit korleis ein skal kontrollere den. Og at mjølke-te med salt er godt er jo innlysande. Eg har aldri likt varme drikker, men etter eit år(ja, eg kallar det faktisk det!) så er denne mjølke-teen den einaste varme drikka eg faktisk spør om påfyll av dersom eg blir servert. Tørka yoghurt(eller liknande) er jo også ein spanande rett ein får smaka litt på. Akkurat då er det betre med syrna hestemjølk.

Og folk som på generell basis er gjestfrie og nyfikne. Kan ein to ord på mongolsk, eller dei to ord på engelsk har ein samtalen gåande. Heilt sjef.

Så som eg oppsummerte med til å byrje med, dette har vore heilt sjef.
Men er det då slik at eg synes det er vemodig å forlate Mongolia. Nei.
Mongolia er såpass bra at det kan bli lite med berre eitt år her. Så då er det sjef når ein i løpet av sommarferien i Noreg, kan bli innvigd som misjonær og ta seg fire nye år.