Eit annleis julebord

Den tida eg var tilsett i NLM i Noreg gjekk frå januar til juni, så eg har aldri fått med meg eit julebord i NLM regi i Noreg. Sjølv om eg ikkje har det, trur eg at eg kan sei med ganske stor tryggleik at julebordet til NLM i Mongolia er annleis. Og det til tross for dei lokale sin frustrasjon over at det ikkje var karaoke i år. Det er det nemleg vanleg at det er.

Ein ting som er likt som i Noreg er at til julebordet skal ein stivpyntast. Skjorta var nyvaska og berre litt krøllete. Det viser seg etter kort tids forsking at det å henge opp ei våt skjorte på ein kleshengar ikkje er jamgodt med stryking. Og dressen var berre litt skitten. Kor er mamma som til vanleg tar seg av slike ting når eg verkeleg treng ho? Ein må jo skjøne at det blir litt langt å gå med dressen for å få den på rens når det er femti meter til næraste renseri. Eventuelt kan det vera at eg har eit såpass anstrengt førehald til dress at eg hadde gløymt korleis den såg ut når eg hengte den vekk etter sist bruk.

Sko til dressen som er i riktig storleik er enno eit

problem i Mongolia. 43 blir to nummer for lite sjølv

om eg no har budd her i tre og ein halv månad og burde

ha lært å tilpasse meg mongolske skikkar. Men kva 

skal ein med fine skor når Helly Hansen lagar blåe? 

På veg til julebordet var det eit interessant trafikalt problem som ein av og til kan lese om i avisene i Noreg, men her i Mongolia trur eg ikkje det får større merksemd. 

Fem hestar sprang midt i hovudvegen med to karar litt på sida som prøvde å jage dei tilbake i parken der dei kunne beite. Berre synd at karane jaga dei feil veg og at dei skremde hestane i vegen fekk tre bilar til å krasje. Då forsvann hestejagarane raskt, og med dei vekke, og skadar på fleire bilar, var hestane nøgde og gjekk tilbake til parken på eiget initiativ. 

Hestar på bytur. Utan refleksvest. Galne er dei! 

Men me fekk omsider ramla inn på restauranten der "ball room" var leigt ut til NLM sitt julebord. Eg håpa på eit ballrom, slik det var for borna på ferja mellom Hallhjem og Sandvikvåg då eg var yngre. Dette var berre eit litt mindre rom med bord og stolar og dansegolv. Første forrett kom raskt på bordet. I eit kaos av rettar kom denne salaten. Heldigvis låg det tre kjøtbitar på toppen som gjekk an å ete. På tallerken min som var full av ueteleg salat hamna det fort ein miniburger også. Den var og halvfull av salat. Undervegs i operasjon fjernsalatenfråhamburgeren kom det og ein kar og la heilt umotivert ein bit med sushi eller liknande på tallerken med mat som maten min et. Og då har eg smaka, så da kan eg uttale meg med ei viss erfaring. Sushi er ikkje godt. Godt å kunne slå det fast. 

Etter denne forretten kom det endå ein forrett. Ein ny salat. Eller to salatar. Ein med litt meir kjøt på toppen og ein i eit stettglas med litt kylling gravlagt under hageplanter. Ein måtte velje mellom desse to salatane, eg oppfatta uheldigvis ikkje det før etter julebordet, så eg prøvde å grave vekk hageplantane for å kome til kyllingen. 

Som seg hør og bør var det talar. Først var det sjefen sin tur til å ynskje alle velkomen og takke for ordet. Det var også ein andakt. Strategisk plassert midt i hovudretten, eit heller vanskeleg klima å halde ein andakt i ser eg for meg. I hovudretten var det heldigvis kjøt og pote, så då kunne ein stakkar få ete seg mett. 

Til no har eg ikkje nemnd musikken. Den måtte sjølvsagt vera der for å skape rett stemning. Om Abba er rett stemning til eit julebord veit eg ikkje, men nokre kulturskilnader må ein rekne med. Og når DJen var lei av Abba gjekk det over til julemusikk, framleis med biletet frå Abba sine musikkvideoar på storskjerm. 

Det var også diverse innslag av humoristisk karakter. Alt frå at alle menn måtte gå på ein provisorisk catwalk til song. Eg og ei av ei mongolske trudde i alle fall at me skulle vera morosame då bordet vårt skulle synga ein julesong. Ho skulle introdusere den på norsk, noko ho greidde særs bra. Eg skulle oversetje til mongolsk. Sidan den mongolsken eg kan handlar mest om å kjøpe ting i butikken og om å fortelje taxisjåføren om han skal til høgre eller venstre vart det dette eg sa. Det var i alle fall kanskje to eller tre som lo. 

Eg oppfatta for seint at ein kunne velje kva ein ville ha til dessert. I staden for ei sjokoladekake som såg svært så velsmakande ut for meg, fekk eg ei kule med is med litt krem på sida og øydelagt med å strø valnøtter på toppen. 

Dansetid. Ja, du las rett. Dansing på eit NLM julebord. Før eg kom til Mongolia fekk eg høyre at det ikkje er uvanleg med eit såkalla kultursjokk. Ikkje hadde eg trudd at det skulle kome på julebordet. Gangnam style og Macarena. Rytmelaus som eg er sat eg ei stund og såg på og tenkte dette var underhaldande. Men etter kvart som tida gjekk og DJen ikkje skrudde ned volumet meir enn at det berre skurra i høgtalarane halve songen, kjende til og med eg på eit sakn etter den karaoken eg aldri har opplevd. 

Men for all del. Kulturforskjellar var noko av det eg hadde lyst å oppleve då eg reiste til Mongolia, så dette var gøy. Eller kanskje litt skremmande. Eigentleg mest skremmande. 

Soga om smekklåsen

Ein smekklås kan stundom vera ei grei oppfinning. Stundom er det ikkje det. I dag var det siste alternativet, altså ikkje ei grei oppfinning.
På veg ut døra når eg skulle til kyrkja såg eg plutseleg at bibelen min låg att på eit bord nett innom den tidlegare nemnde døra. Eg fata bibelen, gjekk ut, og lukka døra. Ikkje før hadde eg lukka ho skjøna eg at eg hadde gjort noko dumt. For der stod lykelen att i døra på innsida. Reservelykelen ligg vanlegvis hjå naboen, men eg hadde nett overnattingsvitjing, og då var det greit å kunne ha kvar sin lykel. Så reservelykelen låg og nett på innsida av døra.

Heldigvis er det slik her i Mongolia at NLM skal berre ha ein viss prosentdel utanlandske arbeidarar tilsett, og ein mykje høgare prosentdel lokale tilsett. Og av den grunn er det oppfordra til å nytte seg av vaskehjelp. Og når eg kan sleppe unna å vaske leilegheita mi for under hundre kroner i veka, då gjer eg sjølvsagt det. Så då var det eit siste håp om at det skulle gå an å oppsøke vaskehjelpa som både eg og naboen brukar for å låne den lykelen ho låner. Etter å ha gått gjennom ei mellomkvinne som kan mongolsk, jobbar for NLM og er syskenbarnet til ho som vaskar (og koker stundom), måtte eg berre vente i halvanna time. Så fekk eg lykelen.
Gleda var stor i bilen på veg heim frå kyrkja, for dette skulle jo bli ein grei sak. Faktisk skulle den bli så grei at eg stoppa på ein restaurant på vegen heim for å ete middag. Då bilen endeleg var parkert i garasjen og eg hadde slite meg opp troppene til leilegheita mi oppstod problemet. Grunna den lykelen som stod i på innsida av døra gjekk ikkje den eg hadde fått lånt heilt inn, og eg kunne dermed ikkje vri den rundt og få opna døra.
Heldigvis var naboen heime. Så då fekk eg lånt meg i tomflaske som skulle skjerast opp, og plasten skubbast mot skråsiden av låsetunga for å skubbe den inn i døra slik at den opna seg. Lett som berre det. I teorien. På denne døra var det sjølvsagt ei slags list der som det vanlegvis er ei sprekke det går an å sjå låsetunga i. Så det var ikkje råd å kome til på den måten. Fann eg ut etter å lagt igjen ei halv tomflaske inne i dørsprekka. Ute av syne ute av sinn.

Så då var det plan B. Få fat i noko ståltråd slik at eg kunne skubbe lykelen som stod på innsida litt ut for å kunne bruke lånelykelen til å låse opp med. Eg heiv meg i bilen og køyrde mot marknaden. Her i Mongolia har tydelegvis debatten om opne butikkar på sundagen ikkje funne stad. På marknaden prøvde dei å tilby meg diverse kablar når eg synte fram bilete av ståltråd på telefonen min. Til slutt kom eg over ein som hadde ståltråd. Ståltråd som var så mjuk at den kunne ha gått for ulltråd om den ikkje skein så mykje. Men det var det som var å oppdrive, så då fekk eg kjøpe ein meter av den. Mannen som selde ståltråd laga av ull var hyggeleg. Eg fekk ein meter!

Tilbake til døra til leilegheita. Eg hadde nett sett ein instruksjonsfilm på youtube, så det å skubbe ut ein lykel skulle ikkje vera problem. Berre at han i filmen hadde profesjonelt verkty, eg hadde ein ståltråd som var mjukare enn det moderne mannsidealet.

Det å få opp døra var ikkje noko problem det, låsesmeden gjorde det på fem minuttar.
Eller låsesmed og låsesmed. Det eg såg i verktøyveska hans var ikkje så mykje dirkar og fintfølande instrument som eg hadde sett for meg at ein låsesmed skulle ha. Hammarar, skrujern og tenger er tydelegvis nok. Det gjekk det fint an å sjå på måten han opna døra mi på. Kile eit skrujern bak plata som lås og dørhandtak på utsida var tilknytt, skru av dørhandtaket og bruke ei tong inne i holet som oppstod der for å opne døra. Treng ikkje vera redd for innbrot her i landet. Heldigvis har ytterdøra i blokka mi kode. Koden er nummeret på bygget her og nummeret på inngangen. Heldigvis er informasjonen om byggnummer og inngangsnummer godt gøymd på eit lite skilt rett over ytterdøra.

Om kolfyring og hermetisert hestekjøt

Ingen spesiell historie i dag diverre. Berre ei lita oppdatering på dagleglivet i Mongolia. No påstår dei lokale at vinteren har kome, så då er det kanskje greitt å høyre på dei. Ikkje at det betyr at eg har klart å skaffe meg ei vinterjakke enno. Dette til damene på kontoret si store fortviling. Eg har nesten fått eit portforbod frå dei. Dei må no læra seg å høyre etter når vaksne folk snakkar til dei. Skjorte med t-skjorte under er bortimot eit fullverdig vinterantrekk. I alle fall når ein supplementerer med hanskar og hue. Heimestrikka hue. (Takk til vetlesyster Siri!)

Det skal seiast at det vart litt

kaldt på nevane å gå ute denne

dagen. Til tross for skinnhanskar

Snakkar me strikkevottar til jul, Siri?

No skal det seiast at dei siste dagane har det vore rundt minus 10-15 grader. Så det er jo reine sumaren. Lurar litt på kor eg gjorde av kortbroka. 

Men uansett, eg har i alle fall lært meg den mongolske frasa som eg reknar med betyr "frys du ikkje?" Eg prøver å svara at ein ekte mann frys ikkje, han blir berre blå og så dør han. Synd dei ikkje kan norsk så dei skjønar dette. No skal det i ærlegheita sitt namn seiast at eg skulle få meg ei vinterjakke(som var lettare å ta på og av enn ein deel), men at det ikkje har passa tidsmessig for venlegsinna og mongolsktalande damer på kontoret som kunne hjelpe meg enno. 

Ein anna ting som vinteren fører til Ulaanbaatar er kolfyring i gerane. Eg las ein stad at rundt 60% av menneska i Ulaanbaatar bur i gerdistriktet. Rundt 40% bur faktisk i ger(altså det Mongolske teltet laga av ull). I leilegheita eg bur i er det vassboren varme. Det er det lite av i gerdistriktet. Difor kolfyring. Det kan jo høyras kjekt ut at det er kolgrillsesong heile vinteren her, men det har sine bakdelar også. 

Før eg kjem til bakdelneane med felles kolgrillsesong kan eg kome med ein artig digresjon. I alle fall synes eg det er artig. Ein familie eg har høyrd om som bur i Khovd bur vanlegvis i ei leilegheit med vassboren varme. Men når vinteren kjem og det blir verkeleg kaldt flyttar dei ut i geren sin. Mykje betre og varmare der. Når eit telt er varmare enn ei bustadblokk seier det seg sjølv at urbanisering er noko tull. 

Bakdelen med lang grillsesong. Bak byggeplassen

ligg det ein millionby. Eit føremon er sjølvsagt at

ein slepp å sjå at ein bur i ein storby. 

Ein kan jo no etter kvart spørje seg om kva hermetisert hestekjøt har med kolfyring å gjera. Eigentleg ganske lite. Men begge delar høyrer vinteren til her nede. For hestekjøt er tilnærma ein mirakelkur for å halde seg frisk på vinteren. Dersom den eine sjåføren til NLM høyrer eit snufs, eit host eller ein brekt rygg(hypotetisk tilfelle), kjem det meir eller mindre som refleks eit slag på magen og "Jan, eat horsie meat!" Dette er tre av dei om lag tretten orda han kan på engelsk, så berre av den grunn kan ein sjå det er viktig. 

Mamma, pappa og søster Siri som kjem på besøk

i jula. De treng ikkje vera redd for sjukdom, eg har

handla universalmedisin! Hest er best!



Dersom du til slutt skulle ha lyst å lese noko litt meir seriøst, har eg rett og slett slått til og skrive ein artikkel på nlm.no om ei expatsamling i Khovd no i haust. Den finn du her.