Kvitmånefesten

Det er kanskje eit par månadar sidan det som no skal forteljast hende, men i og med at eg har fått eit inntrykk av at dei fleste i Noreg ikkje kjenner alt for godt til mongolske skikkar og tradisjonar kan eg publisere dette no og late som om det nettopp hende.

Så, kvitmånefesten. Eller tsagaan sar, som dei fleste vil kalle det. Dette næraste å samanlikne dette med må vera den norske julefeiringa. Fleire dagar som går ut på å ete seg forderva, besøke vener og slekt, og utveksling av gåver. Eller for dei av oss utlendingar som ikkje har noko særleg slekt og ikkje inviterer andre heim til oss på besøk, får me mest gåver, og gjev heller lite. For når ein går frå heimen til nokon under tsagaan sar, då får ein ei gåve. Det kan vera alt frå sjampo og singletar som passar til sju år gamle jenter(og ikkje 29 år gamle gutar) til godteri og belte til nasjonaldrakta deel.

Men uansett. Denne festen er då lagt til den første nymånen etter vintersolkverv. Så de skjønar det at vintersolkverv er på ein anna dato her enn i Noreg, i og med at me er komen til april og dette som bli skrive no sjølvsagd er dei ferskaste nyhendene frå Mongolia.

Frukost. Kjøt, buuz(båts), mjølke-te, feitt, kjøt og 

buuz. Det er sjølvsagd om å gjere å presse gjestane

til å ete mest mogeleg. For dersom ein blir kvitt

mykje mat under tsagaan sar kjem ein til å få

mykje mat i året som kjem. Det at dette var frukosten,

betyr ikkje at lunsj og middag kjem til å vera annleis.

Når ein kjem på vitjing til nokon under dei tre dagane tsagaan sar varer, er det vanleg å ha med seg nokre fine, nystrokne pengar. Pengane vert gjeve til eldstemann i huset medan ein går gjennom ein veldig formell helsing. Den yngste av helsarane må legga armane sine nedst og gripa den eldste rund olbogane, medan den eldste grip den yngste rundt overarmane. Med dette grepet klemmer ein kvarandre på begge kjakane medan ein seier "amer benåå". Så byrjar etinga. Og drikkinga av surna heste- eller kamelmjølk og mjølke-te. Her må det seiast at surna kamelmjølk faktisk er betre enn den surna hestemjølka.  Sur kamelmjølk liknar ganske mykje på god norsk kulturmjølk. 

Etter ein har gjort seg ferdig med måltidet, for sjette gong. På grunn av at dei fem førre gongane har verten klart å lesse litt meir på tallerken din ein uoppmerksam augneblink, er det tid for å ta farvel. Det er då verten skal levere ut gåver. 

Og det er, slik som eg har forstått

det umogeleg å takke nei. Så når 

ein får eit så fint belte at ein skjemst

for å ta i mot det, så må ein 

berre takke og smile. 

Finkleda er sjølvsagd på. Og hovudplagg på menna.

Dette var ekstremt viktig under helseseremonien, at

hovudplagget var på. 

Eg var i fire besøk denne tsagaan sar, og kunne ikkje på noko som helst måte skjøne korleis mongolane eg snakka med klarte femten. Etter dei fire var eg så mett at eg hadde ikkje trengt å ete på tre veker. Eg åt sjølvsagd eit par middagar for dagen etterpå, men det var eigentleg ikkje naudsynt. Det er kanskje ein grunn til at det store spørsmålet då eg kom tilbake på kontoret etter feiringa var kor mykje kvar enkelt hadde lagt på seg. 

Apropos kontoret, så var det sjølvsagd ei tilstelling 

her og etter feiringa. Med talar, helserunde og finklede.

No var det jo heldigvis slik at denne feiringa pågjekk i tre dagar. Sidan eg berre var i fire besøk og dei heldigvis var lagt til same dagen, fekk eg og ein kamerat tid til å nytte eine dagen til å ta oss ein tur med bil ut på landsbygda og setje oss fast i snøen. Sjef. 

Fem cm skare med laussnø under vart for mykje.

Då me prøvde rygga sklei me berre sidelengs nedover.

Utan spade, men med differensialsperrer, var det diverre

relativt enkelt å kome seg laus igjen. Berre ti minutt 

med handgraving.